Top 10 bài thơ của Tuệ Trung thượng sĩ hay nhất đóng góp to lớn cho thơ thiền Việt

6

Điệu tiên sư

• No Thanks Save

Nhất khúc vô sinh xướng liễu thì,

Đảm hoành tất lật cố hương quy.

Thượng đầu đả quá hồ hà hữu,

Nhất cá nê ngưu nhậm đảo ky (kỵ).

 

 

Dịch nghĩa

Khi hát xong khúc hát vô sinh,

Thì cầm ngang ống sáo trở về làng cũ.

Bỏ qua cái trước đây không có gì cả,

Mặc sức cưỡi ngược con trâu đất.

 

7

Đốn tỉnh

• No Thanks Save

Đoán tri khong hữu bất tương sa (sai),

Sinh tử nguyên tòng nhất phái ba.

Tạc dạ nguyệt minh kim dạ nguyệt,

Tân niên hoa phát cố niên hoa.

Tam sinh thúc hốt chân phong chúc,

Cửu giới tuần hoàn thị nghĩ ma.

Hoặc vấn như hà vi cứu cánh,

Ma-ha bát nhã tát-bà-ha.

 

 

Dịch nghĩa

Đoán biết rằng “không” và “có” không cách nhau lắm,

Sống và chết vốn từ một đợt sóng.

Trăng sáng đêm qua vẫn là trăng đêm nay,

Hoa nở năm mới cũng là hoa năm cũ.

Ba sinh thấm thoắt thực như ngọn đuốc trong gió,

Chín cõi tuần hoàn, giống như cái kiến bò trên miệng cối xay bột.

Có người hỏi thế nào là cứu cánh,

Thì ta bảo “Ma-ha bát-nhã, tát-bà-ha”.

 

8

Giản để tùng

• No Thanks Save

Tối ái thanh tùng chủng kỷ niên,

Hưu ta địa thế sở cư thiên.

Ðống lương vị dụng nhân hưu quái,

Dã thảo nhàn hoa mãn mục tiền.

 

Dịch nghĩa

Rất yêu cây thông xanh trồng mấy năm nay,

Đừng thở than ở vào địa thế hiu quạnh.

Tài rường cột chưa được dùng, người đời chớ lấy làm lạ,

Nơi đây cỏ nội hoa nhàn đầy cả trước mắt.

 

9

Hoạ huyện lệnh

• No Thanks Save

Tằng vi vũ nội Tứ Minh cuồng,

Khẳng tiến Y vương dữ Quỷ vương,

Vị giác ngộ trung, chân giác ngộ,

Nan thương lượng để, diệu thương lường.

Tiểu căn dục vấn trường sinh dược,

Tác giả na cầu bất tử phương.

Kim nhật thuỷ hàn ngư bất thực,

Nhất thì thuyên võng dã đô vương (vong).

 

Dịch nghĩa

Đã từng làm cái cuồng của Tứ Minh ở trong hoàn vũ,

Đâu chịu ngợi khen Y vương và Quỷ vương.

Trong chỗ chưa giác ngộ có cái giác ngộ thực,

Nơi khó suy lường, có sự suy lường kỳ diệu.

Kẻ căn cơ thấp kém mới hỏi thuốc trường sinh,

Bậc đại đức cao tăng thì tìm làm gì phương thuốc bất tử.

Hôm nay nước lạnh, cá chẳng đi ăn,

Cho nên mới quên cả nơm lẫn lưới.

 

10

Phật tâm ca

• No Thanks Save

Phật Phật Phật bất khả kiến,

Tâm tâm tâm bất khả thuyết.

Nhược Tâm sinh thì thị Phật sinh,

Nhược Phật diệt thì thị Tâm diệt.

Diệt Tâm tồn Phật thị xứ vô,

Diệt Phật tồn Tâm hà thì yết.

Dục tri Phật Tâm, sinh diệt Tâm,

Trực đãi đương lai Di Lặc quyết.

 

Tích vô Tâm,

Kim vô Phật,

Phàm thánh nhân thiên như điện phất.

Tâm thể vô thị diệc vô phi,

Phật tính, phi hư hựu phi thật (thực).

 

Hốt thì khỉ (khởi),

Hốt thì chỉ,

Vãng cổ lai kim đồ nghĩ nghĩ.

Khởi duy mai một tổ tông thừa,

Cánh khởi yêu ma tự gia tuý.

 

Dục cầu tâm,

Hưu ngoại mịch,

Bản thể như như tự không tịch.

Niết bàn sinh tử mạn la lung,

Phiền não bồ-đề nhàn đối địch.

 

Tâm tức Phật,

Phật tức Tâm,

Diệu chỉ minh minh đạt cổ câm (kim).

Xuân lai tự thị xuân hoa tiếu,

Thu đáo vô phi thu thuỷ thâm.

 

Xả vọng tâm,

Thủ chân tính,

Tự nhân tầm ảnh nhi vong kính.

Khởi tri ảnh hiện kính trung lai,

Bất giác vọng tòng chân lý bính.

Vọng lai phi thực diệc phi hư,

Kính thụ vô tà diệc vô chính.

 

Dã vô tội,

Dã vô phúc,

Thác tỷ ma-ni kiêm bạch ngọc.

Ngọc hữu hà hề, châu hữu lỗi,

Tính để vô hồng dã vô lục.

 

Diệc vô đắc,

Diệc vô thất,

Tứ thập cửu lai thị thất thất.

Lục độ vạn hạnh hải thượng ba,

Tam độc cửu tình không lý nhật.

 

Mặc mặc mặc,

Trầm trầm trầm,

Vạn pháp chi tâm tức Phật tâm.

Phật tâm khước dữ ngã tâm hợp,

Pháp nhĩ như nhiên cắng cổ câm (kim).

 

Hành diệc thiền,

Toạ diệc thiền,

Nhất đoá hồng lô hoả lý liên.

Một ý khí thì thiêm ý khí,

Đắc an tiện xứ thả an tiên.

 

Di di di,

Đốt đốt đốt,

Đại hải trung âu nhàn xuất một.

Chư hành vô thường nhất thiết không,

Hà xứ tiên sư mịch linh cốt.

 

Tinh tinh trước,

Trước tinh tinh,

Tứ lăng đạp địa vật khi khuynh.

A thuỳ ư thử tín đắc cập,

Cao bộ tỳ-lư đính thượng hành.

Hát!

 

 

 

Dịch nghĩa

Phật, Phật, Phật không thể thấy được,

Tâm, tâm, tâm không thể nói được.

Khi Tâm sinh thì Phật sinh,

Khi Phật diệt thì Tâm diệt.

Không có chỗ nào diệt Tâm mà còn Phật,

Diệt Phật mà còn Tâm thì bao giờ cho hết.

Muốn biết Tâm Phật và Tâm sinh diệt,

Phải đợi sau này Phật Di Lặc mới giải đáp được.

 

Xưa không có Tâm,

Nay không có Phật,

Phàm, thánh, người, trời nhanh như chớp giật.

Tâm thể không phải cũng không trái,

Phật tính không hư cũng không thực.

 

Chợt nổi lên,

Chợt ngừng lại,

Xưa qua nay lại luống những bắt chước nhau.

Chẳng những chôn vui mất giáo pháp của tổ tông,

Mà còn làm cho yêu ma nổi dậy, tự mình lại ám ảnh cả mình.

 

Muốn tìm Tâm,

Đừng tìm ở bên ngoài,

Bản thể của nó cứ như thế và không tịch.

Niết-bàn và sinh tử ràng buộc lỏng lẻo thôi,

Phiền não và bồ-đề coi thường cả sự đối nghịch của chúng.

 

Tâm là Phật,

Phật là Tâm,

Tính huyền diệu thì sáng linh và thông suốt xưa nay.

Mùa xuân tới, hoa xuân cười,

Mùa thu về, không chỗ nào là nước thu không sâu.

 

Bỏ vọng tâm,

Tìm chân tính,

Giống như người tìm bóng quên gương.

Nào có biết bóng từ trong gương mà ra,

Nào có biết cái vọng dẫn đến từ trong cái thực.

Cái vọng đến thì chẳng thực cũng chẳng hư,

Cái gương tiếp nhận không tà cũng không chính.

 

Không có tội,

Không có phúc,

Lẫn cả hạt trai và ngọc trắng.

Ngọc thì có vết mà hạt trai thì có tỳ,

Còn “tính” thì không đỏ cũng không xanh.

 

Cũng không được,

Cũng không mất,

Bốn mươi chín là bảy nhân với bảy.

Lục độ vạn hạnh là sóng trên mặt bể,

Tam độc cửu tình là mặt trời trên không.

 

Lặng, lặng, lặng!

Trầm, trầm, trầm!

Tâm của vạn pháp là tâm của Phật.

Tâm Phật cũng phù hợp với Tâm ta,

Pháp là như thế đấy suốt xưa nay.

 

Đi cũng thiền,

Ngồi cũng thiền,

Một đoá hoa sen trong lò lửa hồng.

Khi không có ý khí thì tăng thêm ý khí,

Được nơi an định hãy cứ an định.

 

Ôi, ôi, ôi!

Chà, chà, chà!

Bọt trong biển lớn lênh đênh ẩn hiện.

Mọi hiện tượng đều biến diệt không ngừng, hết thảy là không,

Biết tiên sư ở chỗ nào mà tìm linh cốt.

 

Tỉnh táo lên!

Tỉnh táo lên!

Bàn chân dẫm trên mặt đất chớ có ngã nghiêng.

Ấy ai tin được tới chỗ đó,

Cất cao bước đi trên đầu Tỳ-lư.

Hét!

 

Trên đây là những bài thơ của Tuệ Trung thượng sĩ trong số 50 bài thơ ông đã viết và còn lưu lại đến ngày nay. Mong rằng khi thưởng thức thơ Tuệ Trung Thượng Sĩ bạn sẽ có những giây phút thật thư thái và tĩnh tâm.