Chiến tranh luôn gắn liền với gian khổ, mất mát, đau thương và dữ dội. Bên cạnh sự ác liệt, đẫm máu, quyết liệt nơi chiến trường thì còn đó là sự vất vả, chăm lo, mong ngóng, nhớ nhung, mất mát nơi hậu phương. Điển hình của hình ảnh hậu phương Việt Nam có lẽ là hình ảnh những người phụ nữ có người thương, có chồng, có con trai ra trận. Hay thậm chí đó còn là hình ảnh những cô gái xung phong ra trận, chịu muôn vàn hiểm nguy với niềm tin tất thắng . Đây cũng là những hình ảnh được lấy làm cảm hứng cho rất nhiều ca khúc rất hay và cảm động trong nền âm nhạc Việt Nam thời kỳ Cách mạng. Sau đây chũng ta hãy điểm qua top 10 ca khúc lấy cảm hứng từ hình ảnh người phụ nữ Việt Nam thời chiến hay nhất nhé.
1 Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa
Tấm áo chiến sỹ mẹ vá năm xưa qua tiếng hát Trọng Tấn
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý trong lần về Hà Bắc sáng tác đã chứng kiến những bà mẹ Đa Mai ngồi khâu hàng ngàn chiếc áo cho chiến sĩ. Ông xúc động không nói thành lời, và bài hát “Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa” ra đời. Nhạc sĩ sáng tác dựa trên chất liệu dân ca tạo nên giai điệu đằm thắm, làm xốn xang triệu triệu trái tim. Những ca từ “Tấm áo ấy bấy lâu nay con quý hơn cơm gạo/ Đời mẹ nghèo trông áo rách, áo rách nên thương/ Các con ra đi đã mấy chiến trường/ Mang theo cả tình thương của mẹ… khiến người nghe nghẹn ngào, xúc động. Hình ảnh bà mẹ trong bài hát vừa có hình ảnh người mẹ thân yêu đã sinh ra ông, vừa là những bà mẹ Hà Bắc (cụ thể là Đa Mai) kết tinh thành bà mẹ Việt Nam nhân hậu, giàu tình thương con và hy sinh cho cách mạng.
Chúng ta tin vào điều đó bởi vùng đất này đã có bề dày văn hóa, có truyền thống nhân văn. Những bà mẹ vá áo năm xưa đã để lại cho con cháu một tài sản vô giá, đó là sự hy sinh cho đất nước. Tình mẹ trong bài ca “Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa” được hát mỗi ngày là lời nhắc nhở, mỗi người dân Đa Mai hãy cống hiến hết mình cho sự nghiệp xây dựng và phát triển quê hương.
2 Người mẹ bàn cờ
Thưởng thức ca khúc Người mẹ bàn cờ.
37 năm về trước, không ít người đã nén lòng dõi nghe lời bài hát Người mẹ Bàn Cờ liên tục phát trên sóng phát thanh của nhiều tỉnh thành và vùng giải phóng. Nhạc sĩ Trần Long Ẩn đã phổ nhạc từ bài thơ cùng tên của một bạn học cùng ý chí tranh đấu, đó là anh sinh viên (SV) trường Văn khoa Sài Gòn Nguyễn Kim Ngân. Ngay sau khi ra đời vào khoảng giữa năm 1970, Người mẹ Bàn Cờ nhanh chóng lan truyền trong giới học sinh, SV và để lại dấu ấn sâu đậm trong đời sống đồng bào đi theo cách mạng. Nhiều người thuộc nằm lòng, xem như một ngọn nến thắp sáng niềm tin. Trong cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại, người mẹ, người chị miền Nam can trường, thầm lặng hy sinh đã được chàng SV xuất thân từ quê nghèo miền Trung khắc tạc vào thi ca bằng chính tình cảm tri ân hết sức chân thành.
Những năm ấy, Bàn Cờ là khu vực xảy ra nhiều biến cố sống còn đối với cuộc đời nhà thơ Nguyễn Kim Ngân. Hai lần ông thoát chết trong đường tơ kẽ tóc. Ông kể: "VN quốc tự hồi đó là nơi anh em trong giới tranh đấu thường hay lui tới, họp bàn kế hoạch xuống đường biểu tình. Sau khi tên mật thám Kiều Công Hai bị giết chết, VN quốc tự bị bố ráp ngày đêm, nội bất xuất, ngoại bất nhập. Nhiều anh em, trong đó có tôi bị mắc kẹt bên trong nhiều ngày liền, không còn gì để lót dạ. Do phải dự kỳ thi tú tài 2 ở trường Pétrus Ký nên tôi quyết tìm cách thoát ra ngoài. Lợi dụng lúc bọn lính thay ca, tôi lẻn qua hàng rào thép gai. Bọn lính lăm lăm cầm súng dí theo. Tôi chạy thục mạng, lách vào một nhà dân thì thấy có cô gái đang ủi áo quần. Mưu trí của cô gái mà tôi chẳng quen biết kia đã vô hiệu hóa sự truy sát của bọn lính".
3 Cô gái Sài Gòn đi tải đạn
Thưởng thức ca khúc Cô gái Sài Gòn đi tải đạn.
Thời gian nhạc sĩ Lư Nhất Vũ yêu nàng HT, miền Nam có sự kiện lớn là Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân. Trong khi các nhạc sĩ khác đều có sáng tác hưởng ứng nhiệt liệt, như nhạc sĩ Đỗ Nhuận có ca khúc “Đô thành nổi dậy”, nhạc sĩ Trọng Bằng có ca khúc “Bão nổi lên rồi” hoặc nhạc sĩ Hồ Bắc có “Sài Gòn quật khởi”, khiến một nhạc sĩ Nam bộ như Lư Nhất Vũ rất sốt ruột.
Ông đóng cửa suốt cả tuần, không mơ tưởng gì đến nàng HT để sáng tác. Dựa theo âm hưởng của điệu “Lý con sáo sang sông”, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ đã có được ca khúc về lực lượng nữ dân quân đô thị góp sức cho cách mạng: “Chim kêu, chim kêu ven rừng suối gọi ta lên rừng nặng trĩu hai vai, hoa mai vàng chen lá ngụy trang. Sương đêm, sương đêm ướt đầm nón vải, ta xuyên rừng theo giải phóng quân…”.
Ca khúc ban đầu có tên là “Đội nữ tải đạn Sài Gòn”, được in trên báo Nhân Dân. Thế nhưng, khi nhạc sĩ Lư Nhất Vũ mang đến Đài tiếng nói VN để thu âm, thì nhạc sĩ Lê Lôi và nhạc sĩ Triều Dâng đã góp ý sửa tên thành “Cô gái Sài Gòn đi tải đạn”. Ngày 1-9-1968, ca khúc “Cô gái Sài Gòn đi tải đạn” phát lần đầu tiên với tiếng hát Vũ Dậu.
4 Dáng đứng Bến Tre
Dáng đừng bến tre qua giọng hát Cẩm Ly
"Ai đứng như bóng dừa tóc dài bay trong gió/ Có phải người còn đó là con gái của Bến Tre/Năm xưa đi trong đạn lửa đi như nước lũ tràn về/ Ơi những con người làm nên Đồng Khởi...".
Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý kể: "Trong những năm chống Mỹ, tôi đã nhiều lần xin tình nguyện đi B nhưng chưa được. Sau được vào thì kháng chiến chống Mỹ đã xong, mà tôi thì chẳng hiểu gì về miền Nam cả. Vì thế, hồi đó vợ tôi còn ở Hà Nội, tôi đã viết thư cho vợ, có câu: “…Có lẽ, phải để cho anh dăm năm “học” làm người Nam bộ thì rồi làm gì mới làm được...”.
Và quả nhiên đến 1980 (1975-1980 = 5 năm) tôi đã sáng tác được Dáng đứng Bến Tre. Phải nói đó là kết quả thâm nhập, học làm người Nam bộ của tôi, học từ lối nói (học dân ca Nam bộ, Bến Tre), học cách nghĩ, cách nói, học đủ thứ để gần người Nam bộ nên mới có một bài hát như thế".
Ông đã học năm năm để làm người Nam bộ và cho ra đời tình khúc Dáng đứng Bến Tre với những hình ảnh của đội quân tóc dài huyền thoại:
5 Mẹ yêu con
Mẹ yêu con qua tiếng hát NSND Thu Hiền
Mẹ yêu con là bài hát ru, với: "A á ru hời ơ hời ru". Sau mỗi lời ru, người mẹ lại chuyện trò với con đang say ngủ, hay độc thoại với chính mình: "Mẹ thương con có hay chăng?", "Tương lai con đẹp lắm. Mẹ hát muôn lần"... Từng lời ca rất đỗi dung dị nhưng thăm thẳm bên trong như mở ra không gian âm hưởng rộng lớn của đồng bằng Bắc Bộ thanh bình. Vượt qua phạm trù của một ca khúc thuần túy, Mẹ yêu con như chuyên chở một khoảng trời ký ức vùng thôn quê có ruộng lúa nương dâu, con sông uốn khúc, khóm trúc hàng cau, cây đa mái đình...
Cũng như phần lớn tác phẩm văn học nghệ thuật ra đời trong bối cảnh này, Mẹ yêu con ví như chiếc khăn thêu đan cài khéo léo giữa tình mẫu tử và tình yêu quê hương, đất nước. Người mẹ trong ca khúc sinh con ra không chỉ trong cảnh khó khăn túng thiếu, mà còn, trong bức tranh xám màu bom đạn thời loạn ly khói lửa. Từ nỗi cơ cực của tự thân, người mẹ mong con mình lớn lên được sống trong cảnh đất nước thanh bình, độc lập.
Cái chung và riêng, cái bé nhỏ và lớn lao, tưởng như đối lập, lại dung hòa vẹn toàn trong tâm tưởng của người mẹ: nào dáng con và dáng hình đất nước, dáng hình đồng bào. Nào, con thơ bé bỏng nằm trên tay mẹ giữa trời mùa xuân tươi đẹp. Rồi, con biết đi, hòa theo nhịp bước chung của toàn dân tộc, đi trên "con đường mới"... Từng chi tiết nhỏ bé lồng vào những điều hùng vĩ và thiêng liêng, tạo nên khúc sử thi về tình mẫu tử của dân tộc.
bài viết cùng người đăng