Từ thời xa xưa, trí tưởng tưởng của con người đã vô cùng phong phú. Cho dù phải đối mặt với thiên nhiên khắc nghiệt nhưng họ lại chưa từng lùi bước. Họ để lại cho chúng ta vô vàn câu chuyện cổ tích, thần thoại, truyền thuyết và ẩn chứa bên trong đó là những bài học kinh nghiệm sống, những triết lí sâu sắc. Trong đó không thể không kể đến câu chuyện về các loài dị thú như Tứ linh bao gồm Thanh Long, Bạch Hổ, Chu Tước, Huyền Vũ; Tứ hung bao gồm Thao Thiết, Đào Ngột, Cùng Kỳ, Hồn Độn rồi còn rất nhiều, rất nhiều nữa. Những dị thú này đã góp phần tạo nên một nền văn hóa Á Đông đầy bản sắc riêng. Hôm nay hãy cùng tôi nói về top 10 loài dị thú nổi tiếng nhất trong các nền văn hóa Á Đông nhé.
1 Thanh Long
Trong thời đại học thuyết ngũ hành thịnh hành, các học giả ngũ hành dựa theo ngũ hành âm dương phối năm loại màu sắc cho Đông Nam Tây Bắc Trung, tiếp đó phối cho mỗi con thánh thú ở Đông Nam Tây Bắc: Đông Phương Thanh Long, Tây Phương Bạch Hổ, Bắc Phương Huyền Vũ, Nam Phương Chu Tước. Thanh Long chính là thánh thú chưởng quản phương Đông.
Thanh Long đại biểu cho bảy chòm sao phương Đông: Giác, Cang, Đê, Phòng, Tâm, Vĩ, Cơ, hình dạng mà bảy chòm sao này tạo thành cực kỳ giống như một con rồng: chòm sao Giác là sừng rồng, chòm sao Cang là cổ rồng, chòm sao Đê là thân rồng, đến chòm sao là vị trí phần cổ rồng, chòm sao Phòng là vai rồng, chòm sao Tâm là tim rồng, chòm sao Vĩ là đuôi rồng, chòm sao Cơ chính là điểm cuối cùng của đuôi rồng.
Thanh Long là thánh thú thuộc tính Mộc, các đế vương cổ đại đều thích ví bản thân là rồng. Trong rất nhiều triều đại cũng có đế vương lấy Thanh Long làm niên hiệu của mình, ví dụ điển hình nhất là Ngụy Minh Đế thời Tam Quốc. Trong sách sử cũng có ghi chép đề cập đến triều nhà Hạ là thuộc về niên đại Mộc Đức, cho nên “Thanh Long sinh ngoài thành” chính là dấu hiệu tốt lành.
2 Bạch Hổ
Ở trong bốn loài thánh thú, loài luôn được nhắc đến cùng với Thanh Long chính là Bạch Hổ đại biểu cho phương Tây. Hổ là vua của muôn thú, sự uy mãnh và năng lực hàng phục quỷ quái trong truyền thuyết của nó, khiến cho nó trở thành thánh thú thuộc dương. “Vân từ long, phong từ hổ”, nó luôn hành động cùng với rồng, rồng và hổ là cộng sự hàng yêu phục ma tốt nhất.
Bạch Hổ là Chiến Thần, cũng là thần sát phạt, thánh thú thuộc tính Kim, có sẵn rất nhiều loại thần lực như trừ tà, giải trừ tai họa, cầu sung túc, trừng ác, phát tài làm giàu, hỉ kết lương duyên v.v. Bảy chòm sao đại biểu cho Bạch Hổ nằm ở phía tây: Khuê, Lâu, Vị, Mão, Tất, Chủy, Sâm. Màu trắng trong ngũ hành đại biểu cho thuộc tính Kim, cho nên gọi nó là Bạch Hổ không phải bởi vì nó là màu trắng, mà là gọi từ trong ngũ hành.
Ở trong suy nghĩ của cổ nhân, hổ là loài động vật vừa đáng sợ lại vừa đáng kính. Đáng sợ chính là nó có thể sẽ ăn súc vật con người. Đáng kính chính là nó cực kỳ uy mãnh, có thể trừ tà. Ở trong một ít sách cổ cũng có miêu tả tương tự, thí dụ như 《Phong Tục Thông Nghĩa · Tự Điển》 của Ứng Thiệu thời Đông Hán: “Vẽ hổ ở cửa, quỷ không dám vào”, “Con hổ, vật dương, đứng đầu muôn thú. Có năng lực bắt giữ áp chế nhuệ khí, cắn ăn quỷ mị. Người thời nay đột nhiên gặp xấu, đun da hổ uống. Chạm vuốt nó, cũng có thể trừ ác. Nghiệm đúng như vậy.”
Bạch Hổ là thần sát phạt, cho nên cổ đại có nhiều vị dũng tướng bị nói là Bạch Hổ Tinh chuyển thế, như: Đại tướng La Thành thời Đường, cha con Tiết Nhân Quý v.v.
3 Chu Tước
Chu Tước là linh vật thứ ba trong Tứ thánh thú, và cũng ảnh hưởng rất lớn đến phong thủy, thuyết âm dương, triết học phương Đông.
Chu Tước thời cổ đại gọi là Chu Điểu (con chim màu đỏ) đây là linh vật thiêng liêng có tượng là hình con chim sẻ (tước), có màu đỏ (chu) là màu của hành Hỏa ở phương Nam, do đó tương ứng với mùa Hạ.
Trong Thiên văn, Chu Tước gồm 7 chòm sao phương Nam trong Nhị Thập Bát Tú, đó là:
Tỉnh Mộc Hãn – sao Tỉnh.
Quỷ Kim Dương – sao Quỷ.
Liễu Thổ Chương – sao Liễu.
Tinh Nhật Mã – sao Tinh.
Trương Nguyệt Lộc – sao Trương.
Dực Hỏa Xà – sao Dực.
Chẩn Thủy Dẫn – sao Chẩn.
Trong đó, “Tỉnh” tượng hình mỏ chim, “Quỷ” tượng hình mào chim, “Liễu” tượng hình diều chim, “Tinh” tượng hình cổ chim, “Trương” tượng hình bụng chim, “Dực” tượng hình cánh chim, “Chẩn” tượng hình đuôi chim.
Đặc biệt, ba sao Liễu, sao Tinh, sao Trương có vị trí gần nhau nhất trong cung Chu Tước thường xuất hiện cùng lúc trên bầu trời tạo thành một đường thẳng.
Các nhà phong thủy dùng Chu Tước để chỉ núi gò phía trước huyệt mộ. Sách Táng Kinh có viết: "An táng lấy tiền Chu Tước, hậu Huyền Vũ".
Dương trạch Chu Tước chỉ địa hình ở phía trước nhà. Vì thế "Thanh Long, Bạch Hổ, Chu Tước, Huyền Vũ là tứ linh để chính 4 phương. Vua chúa xây cung điện, lầu các đều dùng phép này".
Theo phong thủy, Chu Tước là núi hình thủy. Thủy ứng với hình núi sinh khí. Vì vậy nên uốn lượn hồi chỉnh như bách quan chầu vua. Nếu nghiêng, bay, xung, tức giận dỗi định bay là tượng hung.
Gò Chu Tước nên ngay ngắn, cao vươn, tú lệ, có tình, triều bái huyệt mộ là tốt. Núi trước mộ quay lưng vô tình, trên ngay dưới nghiêng như muốn quay đi là xấu.
Người xưa còn cho rằng, khi "Chu Tước bi khấp" (khóc than) là rất xấu. Lấy thủy làm Chu Tước, thịnh suy do hình ứng, kỵ chảy xiết, chảy ầm ầm.
4 Huyền Vũ
Huyền Vũ là do rùa và rắn tổ hợp mà thành thánh thú, bản ý của Huyền Vũ là Huyền Minh, âm cổ của Vũ và Minh là tương thông. Vũ có nghĩa là màu đen; Minh có nghĩa là Âm. Huyền Minh mới đầu là dùng để hình dung Quy Bốc: mời quy đến minh gian thăm hỏi tổ tiên, mang đáp án về, dùng hình thức bốc triệu hiện ra cho thế nhân.
Bảy chòm sao đại biểu Huyền Vũ chưởng quản phương Bắc: Đẩu, Ngưu, Nữ, Hư, Nguy, Thất, Bích. Người dân thời cổ có rất nhiều loại cách nói giải thích Huyền Vũ, có nói “Huyền Vũ” tức con rùa, trên 《Lễ Ký · Khúc Lễ Ký》 nói: “Ngôi thứ, Chu Điểu trước Huyền Vũ sau…” Trong 《Sở Từ · Viễn Du》Hồng Hưng Tổ bổ chú: “Huyền Vũ, gọi là Quy Xà. Ở phương bắc, do đó gọi Huyền. Thân có vảy giáp, do đó gọi Vũ.” Trong quyển 10 《Văn Tuyển》, 《Tư Huyền Phú》 của Trương Hành cũng nói: “Huyền Vũ trú trong mai, Đằng Xà tự uốn lượn.” 《Hậu Hán Thư · Vương Lương Truyện》 viết: “Huyền Vũ, tên của Thủy Thần.”
Huyền Vũ sớm nhất chính là rùa đen. Sau này, hàm nghĩa của Huyền Minh không ngừng mở rộng, rùa sinh sống ở giang hà hồ hải, thế là Huyền Minh liền trở thành Thủy Thần tượng trưng cho Thủy; rùa đen trường thọ, Huyền Minh lại trở thành tượng trưng cho sự trường sinh bất lão; ở trong ghi chép ban đầu, Minh gian ở phương bắc. Thế là Huyền Minh lại trở thành thần của phương bắc.
5 Kỳ Lân
Cổ nhân gọi Kỳ Lân là Nhân thú, Thụy thú. Kỳ Lân giống đực được gọi là Kỳ giống cái được gọi là Lân, ở trong đời sống hiện thực thường dùng Kỳ Lân để ví nhân vật kiệt xuất.
Ghi chép của Kỳ Lân xuất hiện sớm nhất ở trong Hà Đồ Lạc, thần mã được ghi chép trong truyền thuyết, chính là Kỳ Lân đã thành niên. Tương truyền ở thời Phục Hy thị, Phục Hy thị dạy dân thắt dây thừng làm lưới đánh cá, nuôi dưỡng gia súc, thúc đẩy sản xuất phát triển, cải thiện điều kiện sinh hoạt sinh tồn của mọi người. Bởi vậy, điềm lành thay nhau đến, thần vật thiên bẩm. Có một loài thần thú thân ngựa đầu rồng, mọc ra hai cánh, cao tám thước năm tấc, thân xấp vảy rồng, lăng ba đạp thủy, như giẫm trên đất bằng, lưng có vẽ những vết chấm. Từ sông Hoàng Hà vào tới sông Đồ Hà, tuần tra tới lui trong sông Đồ Hà. Mọi người gọi là Long Mã. Đây chính là “Long Mã phụ đồ” mà hậu nhân thường nói.
Mỗi lần Kỳ Lân xuất hiện đều là một thời kì vô cùng đặc biệt. Dựa theo ghi chép, Phục Hy, Thuấn, Khổng Tử đều có Kỳ Lân xuất hiện kết bạn, và mang đến chỉ thị của thần, cuối cùng dẫn đến thắng lợi.
